Phát Triển Ban Đầu Của Xe Điện
Sự phát triển của xe điện bắt đầu từ đầu thế kỷ 19, với sự đóng góp của một số nhân vật quan trọng:
- Robert Anderson: Một nhà phát minh người Scotland, Anderson được xem là người tạo ra phương tiện chạy bằng điện đầu tiên vào những năm 1830. Chiếc xe ngựa chạy bằng điện của ông được vận hành bằng các tế bào điện không thể sạc lại, là một ví dụ thô sơ và đầu tiên về động cơ điện.
- Gustave Trouvé: Vào năm 1881, nhà phát minh người Pháp này đã trình diễn một chiếc xe điện ba bánh hoạt động được. Chiếc xe của Trouvé được vận hành bằng pin sạc lại, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc di chuyển bằng điện.
- Werner von Siemens: Vào những năm 1870, Siemens, một kỹ sư người Đức, đã có những bước tiến quan trọng trong việc kéo điện, mặc dù công việc của ông tập trung nhiều hơn vào tàu điện và đầu máy hơn là xe cá nhân.
- Thomas Parker: Một nhà phát minh người Anh, Parker được ghi nhận là người đã chế tạo một trong những chiếc xe điện đầu tiên vào năm 1884. Phương tiện của ông được vận hành bằng pin sạc dung lượng cao, cho thấy tiềm năng của xe điện như một phương tiện giao thông khả thi.
- Andreas Flocken: Một kỹ sư người Đức, Flocken đã tạo ra chiếc xe điện thực sự đầu tiên vào năm 1888. Chiếc xe Flocken Elektrowagen của ông thường được coi là chiếc xe điện thực sự đầu tiên trên thế giới, đánh dấu một bước nhảy vọt quan trọng trong công nghệ xe điện.
- Walter Bersey: Một kỹ sư người Anh, Bersey đã giới thiệu taxi điện trên các con đường của London vào năm 1897. Được gọi là “xe taxi Bersey,” những phương tiện này đánh dấu một trong những ứng dụng thương mại đầu tiên của xe điện.
Các Nhà Sản Xuất Xe Điện Của Thế Kỷ 20 Tại Hoa Kỳ
Trong đầu thế kỷ 20, xe điện (Electronic Vehicle – EV) đã trở nên phổ biến với một số nhà sản xuất tại Hoa Kỳ:
- Anthony Electric: Trụ sở tại New York, Anthony Electric là một trong những nhà sản xuất xe điện đầu tiên, sản xuất nhiều loại xe tải và xe buýt điện.
- Baker Motor Vehicle Company: Được thành lập tại Cleveland, Ohio, Baker là một trong những nhà sản xuất xe điện thành công nhất, nổi tiếng với những chiếc xe điện sang trọng.
- Columbia Electric: Columbia là một nhà sản xuất lớn trong thị trường xe điện thời kỳ đầu, sản xuất cả xe chở khách và xe thương mại.
- Anderson Electric Car Company: Còn được gọi là Detroit Electric, Anderson là một trong những nhà sản xuất xe điện hàng đầu tại Hoa Kỳ trong đầu thế kỷ 20. Xe của hãng này rất phổ biến với khách hàng giàu có.
- Edison Electric: Mặc dù Thomas Edison không sản xuất xe ô tô, nhưng công trình cải tiến pin của ông đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của các phương tiện điện thời kỳ ban đầu.
- Riker Electric Vehicle Company: Được thành lập bởi Andrew Riker, công ty này nổi tiếng sản xuất xe điện đua và xe tải.
- Milburn Wagon Company: Milburn là một nhà sản xuất xe điện quan trọng khác, nổi tiếng với các xe điện nhẹ.
- Bailey Electric: Trụ sở tại Amesbury, Massachusetts, Bailey Electric sản xuất nhiều loại xe điện phổ biến vào đầu thập niên 1900.
- Detroit Electric: Một chi nhánh của Anderson, Detroit Electric trở thành nhãn hiệu đồng nghĩa với các phương tiện sử dụng điện lực thời kỳ đầu, sản xuất hơn 13.000 xe từ năm 1907 đến 1939.
Xe Điện Hiện Đại (Từ những năm 1990 đến hiện tại)
Sự quan tâm trở lại đối với các phương tiện xe điện bắt đầu từ những năm 1990, vì sự lo ngại về môi trường và sự tiến bộ của công nghệ:
- California Air Resources Board (CARB): Vào những năm 1990, CARB đã đưa ra các quy định thúc đẩy việc phát triển các phương tiện không phát thải (zero-emission), dẫn đến việc tạo ra các xe điện hiện đại.
- Tesla Roadster (2004): Tesla Motors, được sáng lập bởi Elon Musk và hai thành viên khác là Martin Eberhard và Marc Tarpenning. Hãng Tesla đã giới thiệu chiếc Roadster vào năm 2004. Đây là chiếc xe điện đầu tiên sử dụng pin lithium-ion, chạy trên xa lộ và có phạm vi hoạt động hơn 200 dặm.
- Liên Minh Renault-Nissan: Sự hợp tác này đã trở thành một trong những nhà sản xuất lớn trong thị trường EV, với các mô hình như Nissan Leaf, từng trở thành chiếc xe điện bán chạy nhất thế giới.
- Mitsubishi i-MiEV: Ra mắt vào năm 2009, i-MiEV là một trong những chiếc xe điện sản xuất hàng loạt đầu tiên và được bán ở nhiều thị trường trên toàn thế giới.
- Nissan Leaf: Ra mắt vào năm 2010, Leaf trở thành một trong những chiếc xe điện thành công nhất trên toàn cầu, nổi tiếng với giá cả phải chăng và thực dụng.
- Tesla Model S: Được giới thiệu vào năm 2012, Model S đã thiết lập các tiêu chuẩn mới cho xe điện với phạm vi hoạt động đường xa, hiệu suất cao và các tính năng tiên tiến.
- Tesla Model 3: Ra mắt vào năm 2017, Model 3 là chiếc xe điện giá cả phải chăng nhất của Tesla và đã đóng vai trò quan trọng trong việc đưa xe điện đến thị trường đại chúng.
- Thị trường EV của Trung Quốc: Trung Quốc đã trở thành thị trường lớn nhất cho các phương tiện xe điện, với các công ty như BYD và NIO dẫn đầu. Các chính sách và ưu đãi của chính phủ đã thúc đẩy sự chấp nhận nhanh chóng của EV tại Trung Quốc.
- VinFast: Một nhà sản xuất ô-tô Việt Nam, VinFast gần đây đã tham gia vào thị trường EV toàn cầu, tập trung vào việc sản xuất các xe điện cho cả thị trường nội địa và quốc tế.
Các Khía Cạnh Kinh Tế và Môi Trường EV
Khía Cạnh Kinh Tế:
- Giá Cả: Xe điện thường có giá mua cao hơn so với các loại xe thông thường (internal combustion engine – ICE), nhưng chủ xe thường hưởng lợi từ chi phí vận hành thấp hơn do điện rẻ hơn và bảo trì ít hơn.
- Ưu đãi: Các chính phủ trên toàn thế giới cung cấp nhiều ưu đãi khác nhau, bao gồm các khoản giảm thuế, hoàn tiền và trợ cấp, để khuyến khích việc sử dụng xe điện.
- Hiệu Suất Năng Lượng: Xe điện có hiệu quả năng lượng tốt hơn so với các phương tiện xe ICE, chuyển đổi khoảng 60% năng lượng từ lưới điện (grid) thành năng lượng để lái, so với khoảng 20% cho xe chạy xăng.
Khía Cạnh Môi Trường:
- Giảm Lượng Khí Thải: Xe điện không tạo ra khí thải, giảm ô nhiễm không khí đô thị và khí thải greenhouse gas emission khi được vận hành bằng các nguồn năng lượng tái tạo.
- Tác Động Sản Xuất Pin: Việc sản xuất pin EV, đặc biệt là pin lithium-ion, có những tác động đến môi trường, bao gồm khai thác tài nguyên và khí thải từ nguồn sản xuất. Tuy nhiên, tổng lượng khí thải của EV vẫn thấp hơn so với các phương tiện ICE.
Hiệu Suất và Y Kiến Công Chúng về EV
Hiệu Suất:
- Hiệu Suất Năng Lượng: Xe điện có hiệu quả năng lượng tốt hơn các phương tiện truyền thống, với tỷ lệ chuyển đổi năng lượng cao hơn và hệ thống thắng tái tạo (braking systems) giúp phục hồi năng lượng khi giảm tốc độ.
- Phạm Vi Hoạt Động: Trong khi các EV ban đầu có phạm vi hoạt động hạn chế, các mẫu xe hiện đại như Tesla Model S có thể đi hơn 300 dặm mỗi lần sạc, giải quyết được nỗi lo của nhiều người tiêu thụ.
Ý Kiến Công Chúng:
- An Toàn: EV được xem là an toàn, với các quy định nghiêm ngặt về an toàn pin và hiệu suất va chạm (crash performance). Tuy nhiên, vẫn có lo ngại về cháy pin và hệ thống điện áp cao.
- Tuổi Thọ Pin: Người tiêu thụ thường lo ngại về tuổi thọ của pin EV. Hầu hết các nhà sản xuất cung cấp bảo hành 8 năm hoặc 100.000 dặm, và những tiến bộ trong công nghệ pin đang liên tục cố gắng kéo dài tuổi thọ pin.
- Sạc Tại Nhà: Sự tiện lợi của việc sạc tại nhà là một lợi thế lớn cho những người sở hữu EV, cho phép họ sạc qua đêm.
- Sạc Công Cộng: Những hạ tầng cơ sở có sẵn và độ tin cậy sạc tại nơi công cộng là yếu tố quan trọng trong việc quần chúng chấp nhận EV. Mặc dù mạng lưới sạc đang mở rộng, lo ngại về phạm vi và tiện ích tại các trạm sạc vẫn là mối quan tâm đối với những người có ý định mua xe EV.
- Tuổi Thọ: EV hiện nay dự kiến sẽ có tuổi thọ tương tự như các phương tiện ICE, với nhiều xe sẽ kéo dài hơn 200.000 dặm nếu bảo trì đúng cách.
Những điểm nêu trên nhấn mạnh những phát triển lịch sử quan trọng, các khía cạnh kinh tế và môi trường, và ý kiến công chúng về các phương tiện xe điện, nói lên sự tiến hóa và sự chấp nhận ngày càng gia tăng của xe EV trong thế giới tân tiến hiện nay.
-Nguyễn Bách Khoa-